بلاک‌چین در خدمت پناهندگان
فناوری بلاک‌چین در خدمت پناهندگان قرار می‌گیرد تا پاسخی به بحران جهانی پناهندگی باشد که در دهه اخیر بسیار عمیق‌تر شده است. تعداد پناهندگان نسبت به سال 2005 با افزایش قابل توجهی روبه‌رو شده است به نحوی که در پایان سال 2017 افزایش 340 درصدی در جمعیت جهانی پناهندگان مشاهده شده است. به گزارش آژانس پناهندگی سازمان ملل، امروزه بیش از 71 میلیون پناهنده در سراسر جهان وجود دارد. در حالی که این تعداد در سال 2005 حدود 21 میلیون نفر بوده است. این بحران موجب ایجاد چالش‌های جدی بشردوستانه، اقتصادی و ژئوپولتیک برای سازمان‌های دولتی و غیردولتی شده است.
نبود اسناد هویتی معتبر و مشکلات مربوط به ره‌گیری و اشتراک داده‌های مهاجرت پناهندگان از مهم‌ترین چالش‌های پیش روی دولت‌ها و سازمان‌های فعال در این حوزه است. سازمان ملل طرح‌های ابتکاری نظیر پورتال داده مهاجرت (Migration Data Portal) و مرکز نظارت بر جابجایی‌های داخلی (Internal Displacement Monitoring Center) را برای جمع‌آوری داده و ایجاد یک پایگاه داده جهانی به منظور مبارزه با این بحران راه‌اندازی کرده است. با این وجود، رویکرد متمرکز حاکم بر سیستم‌های مذکور مانعی برای عملکرد جهانی آن‌ها به شمار می‌رود.
فناوری‌های دیجیتال، رویکرد جوامع را در بسیاری از سطوح تغییر می‌دهند. پیشرفت‌های دیجیتال در کنار افزایش چشم‌گیر بهره‌وری و خلق شکل‌های جدید ارزش‌آفرینی می‌توانند راه‌حلی برای مشکلات مذکور باشند. بلاک‌چین یکی از فناوری‌های دیجیتال است که توجه ویژه‌ای در این زمینه به آن معطوف شده است. ایده اصلی در مورد فناوری بلاک‌چین، مدیریت و ذخیره داده‌ها توسط شبکه‌ای از شرکت‌کنندگان است.
همچنین بلاک‌چین، خودکارسازی جنبه‌های مدیریت فرآیند متقابل سازمانی را ممکن می‌سازد. توزیع و ذخیره سریع داده‌ها به بلاک‌چین اجازه می‌دهد تا اطلاعات مداوم و سازگار را ارائه دهد. در عین حال نیز اجازه می‌دهد ساختارهای غیرمتمرکز حفظ شوند که به نوبه خود باعث می‌شود داده‌های حساس در سیستم‌های منبع مربوطه خود، باقی بمانند؛ در حالی که متاداده از طریق بلاک‌چین به اشتراک گذاشته می‌شود.
فناوری بلاک‌چین برای حل مشکلات پناهجویان
بسیاری از پناهجویان در زمان ترک محل زندگی خود نمی‌توانند اسناد هویتی خود را بردارند. از طرفی، پس از خروج از کشور بازیابی این اسناد تقریباً غیرممکن است، با این فرض که قبلاً نابود نشده باشند. بلاک‌چین می‌تواند میزبانی مقدار نامحدودی از دارایی‌های ارزشمند را از طریق دفتر کل توزیع شده خود منتقل نماید. هویت‌های تأیید شده از جمله ارزشمندترین دارایی‌هایی است که می‌تواند به صورت غیرقابل تغییر بر بستر بلاک‌چین ثبت شود.
کشورهای میزبان و سازمان‌های ذی‌نقش می‌توانند به صورت امن به هویت‌های دیجیتال موجود بر بستر بلاک‌چین دسترسی داشته باشند. پناهجویان می‌توانند از هویت‌های دیجیتال موجود برای اثبات هویت، دسترسی به خدمات عمومی، افتتاح حساب بانکی، عقد قرارداد و دریافت خدمات آموزشی استفاده نمایند.
بر اساس آمار کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل حدود 22.5 میلیون نفر از پناهندگان نیازمند دریافت کمک‌های روزانه از سازمان‌های مردم نهاد و نهادهای بین‌المللی هستند. توزیع این حجم از کمک‌های روزانه با چالش‌های متعددی برای جلوگیری از سوء مدیریت و استفاده مناسب از منابع مالی روبه‌رو است. برنامه جهانی غذای سازمان ملل متحد به منظور هدایت منابع آواره‌های سوری از یکی از بزرگ‌ترین پیاده‌سازی‌های بلاک‌چین اتریوم برای امور خیره استفاده کرده است.
در این برنامه کوپن‌های مبتنی بر رمزارز به پناهندگان داده شده است که می‌تواند در بازارهای مشخص شده مورد استفاده قرار گیرد. این رویکرد سرعت معاملات را افزایش داده در حالی که احتمال تقلب یا سوء مدیریت داده‌ها را نیز کاهش می‌دهد.
بیشتر بخوانید: احراز هویت مبتنی بر گواهی
پناهندگان با چالش‌های متعددی مانند یادگیری زبان کشور مقصد یا فراگیری مهارت‌های جدید برای ورود به بازار کار روبه‌رو هستند. به عنوان نمونه، تنها یک هشتم مهاجرین سوری که از سال 2016 وارد آلمان شده‌اند توانسته‌اند وارد بازار کار شوند. بلاک‌چین به عنوان یک دفتر توزیع شده عمومی که قادر به ثبت ایمن معاملات است، شفافیت و همکاری بین دولت‌ها، مشاغل و شهروندان را افزایش می‌دهد. دولت‌های مختلف می‌توانند از بستر بلاک‌چین برای صدور مجوز کار برای پناهندگان استفاده نمایند. این امر به پناهندگان اجازه می‌دهد تا حتی برای انجام کارهای کوچک به صورت مستقیم با کارفرمایان یا کسب‌وکارها در ارتباط باشند و پس از کسب درآمد، پرداخت مالیات را در زمان واقعی انجام دهند.
به کارگیری فناوری بلاک‌چین برای جمع‌آوری و اشتراک داده‌های پناهندگان می‌تواند مزایای مختلفی به همراه داشته باشد که عبارتند از:
- ایجاد یک فرآیند یکپارچه (انتها به انتهای) کارا برای شناسایی هویت پناهندگان
- ایجاد یک هویت دیجیتال غیرقابل تغییر برای پناهندگان و مستندسازی درخواست پناهجویی
- سهولت استفاده از هویت دیجیتال برای ارائه خدماتی آموزشی، رفاهی و اجتماعی
- اشتراک اطلاعات در میان سازمان‌های ذی‌صلاح بر اساس معیارهای حفظ حریم خصوصی
- بهبود آمارهای دقیق در مورد پناهندگان و تسهیل ارائه خدمات به آن‌ها
فرآیند پناهندگی مبتنی بر فناوری بلاک‌چین در آلمان
آلمان در راستای استراتژی دیجیتال خود پروژه اثبات مفهوم (Proof of Concept) مبتنی بر بلاک‌چین را برای بهینهسازی ایجاد و تأیید هویت دیجیتال پناهندگان پیشنهاد داده است. مراحل پناهندگی آلمان به دلیل مشارکت ارگان‌های مختلف از ظرفیت بالایی برای به کارگیری بلاک‌چین برخوردار است. علاوه بر دفتر مهاجرت و پناهندگان فدرال (BAMF)، بسیاری از مقامات دیگر در سطح شهری، ایالتی و ملی در فرآیند پناهندگی درگیر هستند.
این پیچیدگی موجب ایجاد فرآیندهای مختلف، زیرساخت‌های ناهمگن فناوری اطلاعات و در برخی موارد، تبادل ناقص اطلاعات شده است. مرجع ذی‌صلاح داده‌های مربوط به فرآیند پناهندگی را به صورت محلی ذخیره می‌کند و عدم اشتراک مستمر داده‌های پناهندگان باعث ایجاد شکاف اطلاعاتی می‌شود.
پس از یک ارزیابی مقدماتی مثبت، در فوریه 2018 دفتر فدرال پروژه‌ای را برای ارزیابی فرصت‌ها، خطرات و احتمالات استفاده از فناوری بلاک‌چین آغاز کرد. این پروژه بر حمایت از ارتباطات و تعاملات بین سازمانی در فرآیند پناهندگی متمرکز شده و شامل اجرای ساختاری پروژه اثبات مفهوم و همچنین ارزیابی علمی در سطح عملکردی، فنی و قانونی بود (مطابق شکل). به‌طور خاص، پروژه اثبات مفهوم، امکان‌سنجی راه‌حل بلاک‌چین برای پشتیبانی از یک نسخه ساده از فرآیند پناهندگی را مورد تجزیه‌وتحلیل قرار داد.
این ارزیابی به مزیت یک راه‌حل مبتنی بر بلاک‌چین در مقایسه با وضع موجود در معیارهای فنی و عملکردی می‌پردازد. مزایای واضحی در ارتباط با قابل اعتماد بودن، شفافیت و کارایی وجود دارد. علاوه بر این، ارزیابی جنبه‌های حقوقی نشان داده است که این نوع راه‌حل می‌تواند الزامات حفاظت از داده را رعایت کند. همچنین، این روش، کیفیت و یکپارچگی فرآیند را بهبود می‌بخشد و همزمان منابع خطا را به حداقل می‌رساند. افزایش کارآیی به آن دلیل است که می‌تواند به‌طور مداوم دیجیتالی شده و حتی مدیریت مراحل مجزای فرآیند به‌طور خودکار انجام شود.
مزیت بزرگ بلاک‌چین در ایجاد اطلاعات مداوم و سازگار در بین سازمان‌ها درباره وضعیت مراحل پناهندگی است. مقامات درگیر نیز می‌توانند این وضعیت را ردیابی کنند و نمی‌توان آن را دستکاری کرد. در نتیجه، یک راه‌حل بلاک‌چین می‌تواند به حمایت از فرآیند پناهندگی کمک کند و قابلیت اطمینان در این روند را افزایش دهد. قراردادهای هوشمند می‌توانند جنبه‌های انتخاب‌شده از رویه‌های بین سازمانی را به صورت خودکار انجام دهند و بنابراین همکاری بین مقامات را بهبود بخشند.
این اطلاعات برای ساده‌سازی فرآیند موازی و برنامهریزیشده توسط اداره مهاجرت ضروری است. با کمک بلاک‌چین، این اطلاعات پس از ورود داده‌های مصاحبه مستقیماً توزیع می‌شود. سرانجام، مستندات شفاف و تغییرناپذیر مراحل تکمیل شده فرآیند از همکاری متقابل سازمانی پشتیبانی می‌کند تا بلاک‌چین در خدمت پناهندگان باشد.
بیشتر بخوانید: سامانه سیام
اثبات مفهوم بلاک‌چین در خدمت پناهندگان که توسط دفتر مهاجرت و پناهندگان فدرال انجام شده، نشان داده است که فرآیند پناهندگی در آلمان و ارتباط و همکاری در این فرآیند می‌تواند با کمک فناوری بلاک‌چین پشتیبانی شود. این نوع بستر مبتنی بر بلاک‌چین می‌تواند مدیریت فرآیند پناهندگی و همچنین اتصال خدمات اضافی را فراهم کند. به‌طور خاص، این نوع بستر می‌تواند هویت دیجیتالی را برای یک سیستم غیرمتمرکز فراهم کرده و ارائه خدمات دولتی را به صورت غیرمتمرکز بهبود بخشد. علاوه بر این، یک بلاک‌چین می‌تواند حمایت هدفمند برای تهیه مواد غذایی، پول یا اسناد شناسایی موقت (هویت‌های آنالوگ) ارائه دهد.
سخن پایانی
بحران جهانی پناهندگی روزبه‌روز در حال بدتر شدن است. متاسفانه به نظر می‌رسد که این مشکل هرگز به طور کامل حل نخواهد شد و همیشه کسانی هستند که به ناچار محل زندگی خود را ترک می‌کنند و در پی عواقب غم‌انگیز آن به جای دیگری پناه می‌برند.
بهبود کارایی خدمات دولتی یکی از مهم‌ترین دستاوردهای بکارگیری فناروی‌های نوظهور مانند بلاک‌چین است. یک پایگاه داده جهانی مبتنی بر بلاک‌چین می‌تواند یک رویکرد نوآورانه و تفکری جسورانه برای کمک به تلاش‌های جهانی حل بحران پناهندگی باشد. دفاتر کل توزیع شده مانند بلاک‌چین با توجه به ویژگی‌های کارایی و دسترس‌پذیری از پتانسیل بالایی برای کمک به کشورها و مؤسسات بین‌المللی برخوردار هستند و از نظر منطقی نیز می‌توانند زندگی روزمره پناهندگان دارای هویت و پناهجویان بدون کارت پناهندگی را راحت‌تر نماید.
ویژگی‌های امنیتی بلاک‌چین آن را به گزینه‌ای ایده‌آل برای ذخیره‌سازی اسناد هویتی پناهجویان تبدیل می‌کند. علاوه بر این، چنین پلتفرم‌هایی می‌توانند یک عنصر راهبردی کلیدی در راستای حل مشکلات بشردوستانه در سطح جهان و بهبود زندگی پناهجویان به عنوان ضعیف‌ترین اعضای جامعه انسانی داشته باشند همان‌طور که بلاک‌چین در خدمت پناهندگان در آلمان، فنلاند و کنیا نیز مورد استفاده قرار گرفته است.
نویسندگان: تورج اکبری – مهدی یادگاری
