نقش شورای عالی فضای مجازی در زیستبوم هویت دیجیتال
شورای عالی فضای مجازی در سال 1390 با حکم مقام معظم رهبری، بهمنظور مواجهه هوشمندانه و مقتدرانه با تحولات پرشتاب عرصه فضای مجازی، بهرهگیری حداکثری از فرصتها، مقابله با آسیبها و تهدیدات نوظهور و توجه و رسیدگی به نیازهای واقعی کشور تشکیل شده است. این شورا که به ریاستِ رئیسجمهور اداره میشود، نقطهی کانونی متمرکز برای موارد زیر است و به کلیهی مصوبات آن ترتیب اثر قانونی داده میشود.
-
- سیاستگذاری و مدیریت کلان فضای مجازی کشور
- برنامهریزی، تصمیمگیری و هماهنگیهای لازم و بههنگام (ازجمله تدوین و تصویب نظامهای امنیتی، حقوقی، قضایی و انتظامی مورد نیاز در فضای مجازی)
- نظارت و رصد کارآمد و روزآمد فضای مجازی
بیشتر بخوانید: ساخت هویتی دیجیتال برای آینده کانادا
همچنین شورای عالی فضای مجازی بر اساس حکم مقام معظم رهبری، مرکزی به نام مرکز ملّی فضای مجازی ایجاد کرده است تا به عنوان بازو و دبیرخانه شورا، در جهت تحقق تصمیمات و مصوّبات شورا و نظارت بر حسن اجرای آنها در همه سطوح فعالیت نماید. این مرکز در حوزه فضای مجازی، بالاترین سطح حاکمیتی را در میان کلیه دستگاههای کشور داراست و کلیه دستگاهها، موظف به همکاری همه جانبه با آن هستند. برخی از اهداف و وظایف مرکز ملی، عبارت است از:
-
- رصد وضعیت جاری فضای مجازی و پیشبینی و آیندهنگری تحولات در این فضا در سطح ملی و بینالمللی؛
- تقسیم کار ملی، ایجاد هماهنگی و همافزایی میان وزارتخانهها، سازمانها و نهادهای مختلف ذیربط در ابعاد علمی، فنی، اقتصادی، بازرگانی، حقوقی، انتظامی، امنیتی و دفاعی مرتبط با فضای مجازی طبق مصوبات شورای عالی و جلب مشارکت حداکثری نیروها و تشکلهای مردمی متعهد در یک فضای رقابتی جهت بهرهبرداری بهینه ازفرصتها؛
- نظارت و ارزیابی مستمر در همه ابعاد فضای مجازی کشور ازجمله بر عملکرد دستگاهها و بخشهای ذیربط در چارچوب مصوبات شورای عالی.
نقش و مسئولیت ویژه شورای عالی فضای مجازی در زیستبوم ملی هویت دیجیتال
مطابق قانون اساسی، سیاستگذاری کلان در کشور، وظیفه مقام معظم رهبری است که با مشاوره مجمع تشخیص مصلحت نظام انجام میشود؛ اما همانطور که در سطور قبل اشاره شد، در برخی موارد رهبر معظم انقلاب، این کار را به شوراهای عالی مانند شورای عالی فضای مجازی واگذار کرده است.
از آنجاییکه هویت دیجیتال، یکی از بسترها و توانمندسازهای اصلی برای حضور و ایفای نقش بازیگران مختلف در فضای مجازی بهشمار میرود، شورای عالی، با توجه به جایگاه فراقوهای و نقش کلی خود در فضای مجازی، مسئولیت اصلی سیاستگذاری و تصمیمگیری کلان و ایجاد هماهنگیهای لازم در حوزه هویت دیجیتال را در سطح ملی بر عهده دارد و مرکز ملی نیز به عنوان بازوی شورای عالی، نقش پشتیبان را در جهت تحقق نقش و مسئولیتهای آن ایفا مینماید.
در این راستا مرکز ملی فضای مجازی، با جلب مشارکت کارشناسان و نمایندگان وزارتخانههای مختلف از طریق برگزاری جلسات متعدد و بررسی نظرات و نیازمندیهای آنها، پیشنویس سند نظام هویت معتبر در فضای مجازی را به عنوان یک سند بالادستی ملی در حوزه هویت دیجیتال تدوین کرده و در نهایت شورای عالی، آن را تصویب نموده است.
نقش شورای عالی فضای مجازی در زیستبوم هویت دیجیتال
در یک نگاه اجمالی به سند نظام هویت معتبر در فضای مجازی میتوان اذعان نمود که رویکرد کلان این سند برای مدیریت هویت دیجیتال در سطح ملی، یک رویکرد زیستبومی است که در آن تمامی بازیگران حاکمیتی و عملیاتی، مورد ملاحظه قرار گرفتهاند. اما با توجه به تجارب سایر کشورها در این حوزه و ویژگیهای عمومی زیستبومها مانند رقابت همکارانه و تعاملات گسترده بازیگران، پیادهسازی موفق زیستبوم ملی هویت دیجیتال موفق در کشور، منوط به ملاحظات و عوامل متعدد و تصمیمگیریهای پیچیده و مشارکتی است. ازجمله این عوامل میتوان به موارد زیر اشاره نمود:
-
- نیازسنجی کلیه ذینفعان و ملاحظه الزامات و نیازمندیهای همه بخشهای دولتی و خصوصی در توسعه زیستبوم
- رصد و پایش مستمر روندهای نوظهور تاثیرگذار بر زیستبوم ملی هویت دیجیتال در حوزههای مختلف فناورانه، اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و سایر موارد مشابه به منظور اتخاذ تدابیر راهبردی لازم جهت حفظ بقا و پایداری زیستبوم
- هماهنگی و همراستایی سایر برنامههای ملی مرتبط با هویت دیجیتال با اسنادبالادستی اختصاصی این حوزه (سند نظام هویت معتبر در فضای مجازی)
- ایجاد چارچوب حکمرانی (چارچوب اعتماد ملی) شامل مجموعه مقررات، استانداردهای مرجع و برنامه تفصیلی عملکردها و فرایندهای حاکمیتی و عملیاتی در زیستبوم هویت دیجیتال بمنظور ایجاد تعاملپذیری در ابعاد مختلف حقوقی، فنی و رویهای (سازمانی) در بین کلیه بازیگران
- فرهنگسازی و ترویج مشارکت در زیستبوم هویت دیجیتال با استفاده از رسانهها، توسعه ارتباطات و سایر موارد به منظور افزایش پذیرش زیستبوم
بیشتر بخوانید: ضرورت شکلگیری اکوسیستم هویت دیجیتال
جایگاه مرکز ملی فضای مجازی در بهبود مشارکت ذینفعان
در مجموع میتوان اذعان نمود یکی از مخاطرات مهمی که میزان موفقیت پیادهسازی زیستبومهای ملی و میزان پذیرش آن را تحت تاثیر قرار میدهد، عدم مشارکت و همراهی ذینفعان در بخشهای مختلف دولتی و خصوصی است. قطعا این امر مهم در حوزه فراگیر هویت دیجیتال که بسیاری از دیگر حوزههای اقتصادی، سیاسی، امنیتی و نظیر آن را در دولت و بخش خصوصی در بر میگیرد، از اهمیت بیشتری برخوردار است، بر این اساس در سایر کشورهای پیشرو مانند کانادا نیز شاهد این امر هستیم که در تمام مراحل توسعه و پیادهسازی زیستبوم ملی هویت دیجیتال، رویکرد مشارکتی بین بخش دولتی و خصوصی اتخاذ شده است.
در این راستا مرکز ملی فضای مجازی، به عنوان متولی حاکمیتی بالادستی در حوزه هویت دیجیتال که در جایگاهی فراقوهای قرار گرفته، میتواند بهمنظور تضمین اجرا و پیادهسازی موفق سیاستها و مصوبات شورای عالی، بالاخص سند نظام هویت معتبر در فضای مجازی، اقدام به ایجاد دفتر راهبری هویت دیجیتال نماید. عمده نقشها و مسئولیتهای مفروض برای دفتر راهبری هویت دیجیتال، عبارتند از:
-
- شناسایی، تحلیل نیازمندیها و انتظارات و جلب مشارکت کلیه ذینفعان
- اخذ نظرات مشورتی نمایندگان ذینفعان در مراحل مختلف توسعه زیستبوم ملی هویت دیجیتال ازجمله سیاستگذاریها و تصمیمسازیهای کلان
- هماهنگی و پشتیبانی عملیاتی پیادهسازی زیستبوم در دولت و بخش خصوصی به منظور حفظ یکپارچگی زیستبوم و جلوگیری از موازیکاریهای احتمالی ضمن حفظ فضای رقابتی
- توسعه چارچوب حکمرانی زیستبوم ملی هویت دیجیتال (چارچوب اعتماد ملی) و نظارت بر اجرای آن
- آینده پژوهی و تحلیل مستمر عوامل محیطی و روندهای نوظهور تاثیرگذار بر زیستبوم از طریق همکاری با کارشناسان و صاحبنظران خبره در ابعاد در حوزههای مختلف فناورانه، اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و سایر موارد مشابه به منظور بهروزرسانی رویکردهای راهبردی و عملیاتی اتخاذ شده در زیستبوم
- توسعه برنامههای آموزشی و آگاهیرسانی عمومی جهت افزایش مشارکت حداکثری کلیه بازیگران در زیستبوم
- توسعه همکاری و تعاملات با نهادهای مشابه بین المللی و ایفای نقش موثر در مجامع بینالمللی به منظور ایجاد تعاملپذیری در سطح جهانی و تامین منافع کشور در حوزه هویت دیجیتال
- برنامهریزی و هدایت کلان حرفهایسازی و توسعه لایههای پشتیبان زیستبوم ملی هویت دیجیتال در کشور شامل بازیگران فعال در حوزه آموزش و پژوهش، بازیگران فعال در حوزه نوآوری، انجمنهای صنفی و حرفهای و سایر موارد مشابه
نویسنده: زهرا میرزاحسین
