امنیت دیجیتال برای شهروندان دیجیتال
امنیت دیجیتال برای شهروندان دیجیتال یک موضوع اساسی است که با بیان مفاهیم مرتبط با امنیت هویت معنا پیدا می‌کند. در امنیت هویت، مدیریت هویت چهره به چهره، احراز هویت چندعاملی، شناخت الکترونیکی مشتری و هویت هم‌پیمان شده جزئی از عواملی هستند که باعث حفظ انسجام در استفاده از حریم خصوصی و داده می‌شوند. امنیت دیجیتال مفهومی است که دارای ارتباط با موضوع شهروند دیجیتال است و این موضوع روزبه‌روز در حال گسترده‌تر شدن در دنیای مجازی و برخط است.
شهروند دیجیتال فردی است که برای ایجاد تعامل و مشارکت در یک جامعه از فناوری اطلاعات استفاده می‌نماید. کارن ماسبرگر (Karen Mossberger) در کتاب «شهروندی دیجیتال: اینترنت، جامعه و مشارکت»[1] از شهروندان دیجیتال به عنوان افرادی یاد می‌کند که به‌طور پیوسته از اینترنت استفاده می‌کنند. البته باید توجه داشت که شهروندان دیجیتال فقط شامل استفاده از فنّاوری هوشمندانه، مسئولیت‌های دیجیتال و استفاده از اخلاق دیجیتال در یک محیط برخط نیستند و نکته نمایان در آن مشخص کردن میزان تابعیت فرد از یک جامعه دیجیتالی است؛ بنابراین یک شهروند دیجیتالی به‌عنوان یک موجودیت مجازی مطرح است که به دنبال پذیرش مسئولیت مبتنی بر سواد دیجیتالی باید از آداب رفتاری در ایمنی فضای برخط تبعیت نماید.
با توجه به اینکه ارتباط نزدیکی بین دو عامل اصلی شهروند دیجیتال و امنیت دیجیتال برقرار است در یکپارچگی این دو عنوان دو رویکرد هوش مصنوعی و بلاکچین از جایگاه ویژه ای برخوردار هستند. برای یک شهروند دیجیتال تامین امنیت دیجیتال یک اولویت برای استفاده از خدمات در فضای سایبر محسوب می گردد. از طرفی در بازار کسب و کارهای دیجیتالی برای کسب موفقیت در زمینه شغلی باید ایمنی و امنیت داده ها برای کاربران تضمین گردد. به این منظور، دو رویکرد مطرح شده تاثیرات کاربردی را در ایجاد امنیت دیجیتال برای شهروندان دیجیتال دارد.
احراز هویت مبتنی بر بلاکچین
فناوری بلاکچین توسعه چشمگیری در توزیع و جمع‌آوری اطلاعات داشته است. همچنین تسلط بر حکمرانی کاربران در دنیای فناوری یکی دیگر از ویژگی‌های توسعه از این نوع فناوری محسوب می‌گردد. آنچه این فناوری را در نوع خودش از دیگر فناوری‌های کاربردی در این حوزه متمایز ساخته است خصیصه ثبت تراکنش‌های دیجیتال در یک محیط غیرمتمرکز است. ثبت‌های بلاکچین از اعتمادپذیری بیشتری نسبت به پایگاه داده مرکزی مربوط به ارائه‌دهندگان برنامه‌های کاربردی موجود برخوردار است و شرکت‌هایی همچون ترنساکتیو گرید (TransActive Grid)، سان اکسچنج (Sun Exchange)، سینگولاریتی (Singularity) از جمله شرکت‌هایی برای اثبات این موضوع به شمار می‌روند.
احراز هویت مبتنی بر بلاکچین به‌عنوان یک اهمیت در حوزه دیجیتال شناخته‌شده است و به‌عنوان یک نیاز در عصر اینترنت مطرح است؛ زیرا عملکرد فناوری بلاکچین نگرانی‌های مربوط به حریم خصوصی و مشکلات امنیتی را با یک راه‌حل تحت عنوان «عدم نیاز به قدرت متمرکز» برطرف نموده است. این راهکار منجر به ایجاد تمرکززدایی در دارایی‌ها و اسناد سازمانی است که این امر بر مبنای کاهش ریسک‌های سازمانی بنا شده است. به‌عنوان نمونه شو کارت (ShoCard) یک نسخه از ولت دیجیتالی را برای کاربران تلفن‌های همراه فراهم آورده است که اهداف اصلی آن حفاظت از هویت، اشتراک اطلاعات و تائید هویت دیگران است. درواقع شو کارت نمونه‌ای از مثال فوق محسوب می‌گردد که از فناوری بلاکچین برای ثبت تراکنش‌های دیجیتال بهره گرفته است و با انجام این کار از شعار ذخیره امن اطلاعات شخصی استفاده نموده است؛ بنابراین بلاکچین قادر بر انجام رویه‌های اعتبارسنجی و تأییدیه داده‌ها است.
هویت دیجیتال برای شهروند دیجیتال
یک شهروند دیجیتال دارایی یک هویت دیجیتال است. هویت دیجیتال معرف یک موجودیت در فضای سایبری است که به‌صورت آنلاین و با استفاده از ثبت الکترونیکی خصیصه‌های موجود در اسناد هویتی ایجاد می‌شود. می‌توان این خصیصه‌ها را در سه بخش اولویت‌های فردی، صفات اکتسابی و ویژگی‌های شناسنامه‌ای تعریف کرد. اولویت‌های فردی به علایق و تمایلات فرد اطلاق می‌گردد و می‌تواند نشانگر علاقه فرد به یک برند خاص و یا انتخاب یک موسیقی برای گوش دادن باشد. هر آنچه فرد انجام می‌دهد به صفات اکتسابی وی متصل است. برای مثال آدرس، رکوردهای پزشکی و از این قبیل موارد موضوعاتی هستند که نقش صفات اکتسابی را نمایان می‌سازند.
ویژگی‌های شناسنامه‌ای نیز به دنبال توصیف کردن فرد است و به‌طور مشخص اصطلاح پرسشی (او کیست؟) را پاسخگو است. تاریخ تولد، جنسیت، سن و ملیت فرد ازجمله مواردی هستند که به‌منظور پاسخ به پرسش (او کیست؟) مطرح می‌گردند؛ بنابراین می‌توان تصور نمود که پل ارتباط بین یک هویت واقعی که در دنیای واقعی شکل‌گرفته است با یک هویت مجازی که در دنیای مجازی شکل خواهد گرفت، در ایجاد یک هویت دیجیتالی معنا پیدا می‌کند و یک هویت دیجیتالی، بیانگر تمایلات مربوط به یک موجودیت است و خصیصه‌های مطرح‌شده می‌تواند آن موجودیت را به‌صورت منحصربه‌فرد در یک تراکنش برخط نمایش دهد.
بیشتر بخوانید: هوش مصنوعی در تأیید هویت راه دور
درواقع هویت دیجیتال و به‌خصوص هویت دیجیتال مبتنی بر بلاکچین در ایجاد یک انقلاب جدید برای ظهور یک دولت الکترونیک نقش مؤثری ایفا نموده است. ازاین‌رو به تدریج هویت‌های مدرن شکل گرفته‌اند و در دولت‌های الکترونیکی به کار گرفته شدند که هرکدام از آن‌ها برگرفته از یک هویت دیجیتال هستند. به‌عنوان نمونه کد ملی هوشمند و یا اعتبارنامه‌های هویت دیجیتال ازجمله مواردی هستند که از هویت‌های کلاسیک (کارت ملی، پاسپورت و کارت شناسایی) تشکیل شده‌اند.
بلاکچین و هویت دیجیتال
فناوری بلاکچین امکان ایجاد تغییر در زندگی دیجیتالی افراد را دارد و به لطف نوآوری‌ها در هویت دیجیتال که برگرفته از نسل سوم بلاکچین است امکان ذخیره‌سازی بیش از دو میلیون هویت وجود دارد. مزیت این امکان بانک‌ها را قادر می‌سازد تا با استفاده از فرآیند شناخت مشتری (KYC) الزامات قانونی خود را برآورده نمایند. در حال حاضر این مورد برای برخی بانک‌ها و سرویس‌های مالی پیاده‌سازی گردیده است. پروژه دی‌دی (DIDI Project) در آرژانتین یکی از پروژه‌های مربوط به هویت دیجیتال مبتنی بر بلاکچین است که به‌منظور بهبود بخشی روابط بین شهروندان و دولت با همکاری ( Inter-American Development Bank-IDB) صورت گرفته است.
یک قابلیت اساسی برای بلاکچین حفاظت از حریم خصوصی و داده‌های حساس است. همچنین این فناوری قابلیت استفاده هم‌زمان به‌منظور توسعه مسئولیت در زیرساخت‌های امنیتی را دارد. در یک سیستم مدیریت هویت دیجیتال مبتنی بر بلاکچین چندین شبکه توزیع‌شده وجود دارد که این شبکه‌ها قدرت محاسبه، ذخیره توزیع‌شده و دسترسی امن را فراهم می‌آورند. زمانی که کاربر به‌عنوان جزئی از شبکه، از این سیستم خارج می‌شود، بلاکچین اجازه می‌دهد تا داده‌های حساس کاربر از راه‌حل‌های مدیریت هویت مرسوم از سمت سرورها برای شبکه‌ها و یا دستگاه‌های کاربر ذخیره گردد که به رویکردهای جدید مبتنی بر بلاکچین مشهور است. کاربر با فعال‌سازی هویت خودمختار (Self-Sovereign Identity-SSI) نیز قادر به بازیابی هویت خود نیز می‌گردد و درنتیجه باعث کاهش ریسک‌های گوناگون در سامانه‌های مدیریت هویت مرسوم می‌گردد.
نقش هوش مصنوعی بر هویت دیجیتال
مدیریت هویت دیجیتال دارای یک محیط پیچیده و برخوردار از ویژگی‌های فنی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی است. هوش مصنوعی نیز به‌عنوان یک هوش چندگانه شناخته می‌شود که به‌طور فزاینده در حال بهبود به سمت شناخت ماشین‌ها پیش می‌رود. به خاطر سپاری، درک زمینه، ارتباط و یادگیری ازجمله توانایی‌ها در هوش مصنوعی است. بدین منظور، از الگوریتم‌های هوش مصنوعی استفاده می‌شود که قادر به تشکیل هویت‌های دیجیتال برای هر فرد می‌باشند تا اقدامات مربوط به اینترنت را برای هر فرد به انجام رسانند. این شکل از هویت دیجیتال یک فرآیند تعاملی بروز شده و مستمر است و تا زمانی که مردم با اینترنت در تماس هستند پایدار خواهد ماند.
هوش مصنوعی به‌عنوان یک فناوری در توسعه ماشین با استفاده از شیوه‌های مصنوع به رفتارها و حرکت‌های افراد پی می‌برد و سامانه‌های طرح‌ریزی شده بر این پایه قادر به ایجاد واکنش برای مقابله با تهدیدات برنامه‌ریزی شده هستند. سیستم تشخیص چهره بهبودیافته با فناوری‌های هوش مصنوعی برای توصیف واقعی‌تر و سریع‌تر هویت‌ها به کار برده می‌شود و یک سهم متفاوتی را برای فراهم آوردن هویت دیجیتال امن قرار داده است. بیومتریک و هوش مصنوعی دو فناوری مکمل هستند که در کاربرد برنامه‌های هویتی یک نقش گسترده را ایفا خواهند کرد.
فناوری‌های مربوط به هوش مصنوعی به تدریج در حال تقویت هستند و تخمین زده می‌شود که روند ارزش بازار هوش مصنوعی در جهان تا سال 2023 با نرخ رشد حدود چهل درصد سالیانه به حدود مبلغ 26.4 بیلیون دلار خواهد رسید. درواقع زمینه‌های بسیار زیادی برای اثبات تأثیرگذار بودن الگوریتم‌های هوش مصنوعی در تمامی جنبه‌های زندگی ما انسان‌ها وجود دارد که نشان‌دهنده میزان نفوذ این فناوری و اثباتی بر دامنه کاربرد آن خواهد بود.
امروزه تأثیرات این الگوریتم‌ها در نمایش محتویات دیده شده در اینترنت توسط کاربر و یا بسترهای موجود در رسانه‌های اجتماعی به شکل محسوسی قابل‌درک است و با کمی دقت می‌توان دریافت نمود که مواردی از قبیل خرید، قرار ملاقات برخط، نظارت بر کارکنان، فرآیندهای استخدامی از طریق تلفن‌های هوشمند بخشی از زمینه‌های تأثیرگذار بر الگوریتم‌های هوش مصنوعی به شمار می‌روند.
از طرفی جعل هویت دیجیتال در فضای سایبر تأثیرات زیادی بر کسب‌وکارها، صنایع و افراد می‌گذارد که از طریق روش‌های سرقت داده انجام می‌گردد؛ اما در نقطه مقابل آن فناوری هوش مصنوعی قرارگرفته است که می‌تواند هویت دیجیتال و داده امن را به وجود آورد. برخورداری از دو عنوان داده‌های بیومتریک و هوش مصنوعی کمک شایانی به پیشگیری از سرقت‌های هویتی می‌کند و برای مقابله با مجرمان سایبری، از اعتبارنامه‌ها برای جلوگیری از فعالیت‌های آن‌ها استفاده می‌گردد تا مانعی برای دسترسی به اطلاعات برای آن‌ها ایجاد نماید.
چالش‌های به‌کارگیری امنیت دیجیتال برای شهروندان دیجیتال
امنیت دیجیتال برای شهروندان دیجیتال یک اصل مهم است که به دلیل ایجاد تهدیدات توسعه محور در فضای سایبر روزبه‌روز به‌صورت گسترده‌تر عمل می‌کند. برای پایدارسازی این اصل لازم است تا دو عامل توسعه فناوری و افزایش اعتمادپذیری (ایمنی) برای هویت دیجیتال به‌عنوان یک رویکرد چالش محور مطرح گردند تا پیوسته حفره امنیتی ایجاد شده در سطح سامانه‌های استقرار یافته برای مدیریت هویت و دسترسی افراد مورد نظارت و بازبینی قرار گیرد.
بیشتر بخوانید: Deepfake و چالش‌های هویت دیجیتال
با توجه به طرح دو عامل از رویکرد چالش محور، فناوری بلاکچین باعث توسعه اقدامات امنیتی و افزایش اعتمادپذیری در هویت دیجیتال است و هوش مصنوعی یک راهکار فناورانه برای توسعه هویت دیجیتال مطرح می‌گردد. با پیشرفت‌هایی که در این زمینه در سطح بین‌الملل انجام‌گرفته است. سهم قابل‌توجهی از کسب‌وکار هویت دیجیتال در آینده به بازارهای مربوط به بلاکچین و هوش مصنوعی اختصاص خواهد یافت. به‌خصوص با توجه به همه‌گیری پاندمی کرونا که یک جهش روبه‌جلو را برای کسب‌وکارهای دیجیتالی رقم زد. علاوه بر این، شعار امنیت دیجیتال برای هویت دیجیتال در خدمت شهروندان دیجیتال را زنده می‌کند.
نویسندگان: مجتبی رضایی، تورج اکبری
منابع
[1] Digital citizenship: The Internet, society, and participation
[2] Kavut, S. Digital Identities in The Context of Blockchain and Artificial Intelligence. Selçuk İletişim, 14(2), 529-548.
[3] تورج اکبری، دکتر هاتف رسولی، مهدی یادگاری. اصطلاحات تخصصی مدیریت هویت و دسترسی. چاپ و صحافی کمیل با حمایت شرکت راهبران هویت مجازی آینده (برهان). 1399.
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.